Vetrarsólstöðurnar 2008

   21. desember var stysti dagur ársins 2008. Sólstöðurnar eða sólhvörfin voru um hádegisbil, kl. 12:04. Ríkissjónvarpið fjallaði um þetta í fréttatíma, og féllu þá eftirfarandi orð:

    "Þess má geta að dagurinn er ekki jafn stuttur í báða enda því sólin kemur nú fyrr upp á morgnana."

    Ekki er alveg ljóst hvað fréttamaðurinn ætlaði að segja, en hugsanlega hefur hann átt við það að tíminn frá sólarupprás til hádegis væri ekki jafn langur og tíminn frá hádegi til sólarlags. Þetta er vissulega rétt flesta daga ársins, hvort sem er með hækkandi  eða lækkandi sól, en þennan tiltekna dag var ekki um merkjanlegan mun að ræða vegna þess hve sólstöðurnar voru nærri hádeginu. Í Reykjavík voru bæði árdegi og síðdegi þennan dag 2 stundir, 4 mínútur og 17,5 sekúndur. Strax næsta dag, 22. desember, mátti greina örlítinn mun. Þann dag var árdegið í Reykjavík 2 stundir, 4 mínútur og 21,7 sekúndur en síðdegið 2 stundir 4 mínútur og 23,2 sekúndur. Sólin var þá komin örlítið norðar á stjörnuhimninum við sólsetur en hún hafði verið við sólarupprás, og það skýrir muninn. Rétt er að taka fram að þessar nákvæmu tímalengdir eru reiknaðar tölur þar sem sólarupprás og sólarlag miðast við láréttan sjóndeildarhring og fast ljósbrot í andrúmsloftinu (0,6°). Í reynd er ljósbrotið breytilegt eftir loftþrýstingi og hitastigi þannig að mæld gildi gætu orðið talsvert frábrugðin þessum reiknuðu gildum.

    Að sólin komi fyrr upp á morgnana strax eftir sólstöður er ekki alls kostar rétt ef horft er til fyrstu daganna, því að hádegistímanum er þá að seinka og lengingar dagsins gætir meira að kvöldi  en að morgni.  Um það er fjallað í greininni um "hænufetið" (sjá hér).