|
Halastjörnur á himni
Þessa dagana eru á himni tvær halastjörnur sem eru nógu bjartar til að sjást
með berum augum. Önnur þeirra verður reyndar ekki sýnileg frá Íslandi á dimmum
himni fyrr en í desember. Það er halastjarnan ISON, sem mikið hefur verið
fjallað um í fréttum. Hún er nú á hraðferð til sólar og kemst næst sólu 28. nóvember.
Þá verður hún væntanlega björtust, en hversu björt veit enginn, því að
halastjörnur eru ólíkindatól og menn skyldu ekki gera sér of miklar væntingar.
Halinn er þegar langur og gæti orðið áberandi á himni. Braut ISON liggur svo
nærri sól að fjarlægð hennar frá yfirborði sólar verður minna en sólarþvermál. Í
meðfylgjandi töflu geta menn séð hve hátt ISON verður á himni í Reykjavík og í
hvaða átt að morgni og kveldi. Einnig er sýnt hvenær hún kemur upp og sest.
Nafnið ISON er skammstöfun á nafninu International Scientific Optical Network
sem er samstarfshópur margra stjörnustöðva með miðstöð í Rússlandi. Formlegt
heiti halastjörnunnar er C/2012 S1 þar sem C táknar halastjörnu sem ekki
hefur sést áður, en tölur og stafir þar fyrir aftan segja til um það hvenær
halastjarnan fannst, eftir sérstöku kerfi.
Myndir og aðrar upplýsingar um ISON er að finna á vefsíðu
tímaritsins
Sky&Telescope.
Ein þessara mynda er hér fyrir neðan. Hún er samsett úr 10 myndum sem teknar
voru í mínútu hver gegnum stjörnusjónauka hinn 22. nóvember s.l., en ekkert sást
þá með berum augum. Ljósmyndari var Michael Jäger
í Austurríki.
Hin halastjarnan ber nafnið Lovejoy eftir finnandanum, Ástralíumanninum Terry
Lovejoy, en formlegt nafn hennar er
C/2013 R1. Þessi halastjarna er sem stendur mjög norðarlega á himinhvelfingunni
og sést alla nóttina frá Íslandi. Þegar þetta er ritað er hún í stjörnumerkinu
Veiðihundunum, ekki langt frá Karlsvagninum, undir boganum sem stjörnur vagnsins
mynda. Hún hreyfist til vesturs og er komin í merki Hjarðmanns seint í nóvember.
Þaðan gengur hún
í Norðurkórónuna snemma í desember og í Herkúlesarmerki um miðjan desember. Þótt
hún verði ekki sérlega björt
ætti hún að vera auðfundin í handsjónauka. Í meðfylgjandi
töflu er sýnt í hvaða hæð og átt hún verður á mismunandi tímum fram til
áramóta.
Á vefsíðu
Sky&Telescope er þessi mynd af halastjörnunni Lovejoy, tekin gegnum
stjörnusjónauka 7. nóvember s.l. Myndina tók Rolando Ligustri á Ítalíu.
Viðbót 3.12. 2013
Nýjustu fréttir benda til þess að halastjarnan ISON hafi
ekki þolað nálægðina við sól. Eftir að hún birtist aftur eftir sólnánd var hún
dauf og hefur haldið áfram að dofna. Hún mun því væntanlega ekki sjást
nema í öflugum sjónaukum. Hins vegar er halastjarnan Lovejoy vel sýnileg í
handsjónauka sem þokukenndur blettur, talsvert minni en tunglið. Hún gæti sést
með berum augum við góð skilyrði. Halinn er smám saman að verða greinilegri.
Þ.S. 25. 11. 2013. Viðbót 3.12. 2013 |